Jaki ma być dom?

Początki myślenia o domu, powody, dla których ktoś decyduje się na budowanie domu, mogą być bardzo różne: dla jednych impulsem stać się mogą uciążliwości mieszkania w bloku, dla innych – niemożność uzyskania mieszkania w jakikolwiek inny sposób, niektórzy widzą w budowie domu szansę na rozwiązanie problemu oddzielenia wszystkich, wzajemnie przeszkadzających sobie członków rodziny, inni – przeciwnie – marzą o miejscu integrującym pokolenia, chcą stworzyć prawdziwe gniazdo rodzinne dla dzieci, wnuków lub dziadków. przyjaciół i zwierząt.

Na problem pieniędzy można spojrzeć na dwa sposoby – albo najpierw oszacować dostępne fundusze, a potem określić wielkość i standard domu, na który będzie stać inwestora i jego rodzinę (metoda zalecana zwłaszcza przy ograniczonych środkach), albo wcześniej zdefiniować potrzeby i życzenia, na tej podstawie określić wielkość domu i wstępnie oszacować jego koszt, sprawdzając następnie, czy mieści się on w granicach posiadanych i przeznaczanych na budowę funduszy.

Przy szacowaniu kosztów trzeba sobie zdawać sprawę z tego, że koszt budowy samego domu to największa, ale nie jedyna część czekających inwestora wydatków. Oprócz tego uwzględnić należy koszt zakupu dziatki, przyłączy instalacji komunalnych lub lokalne rozwiązanie problemu ścieków czy zasilania w wodę (szczelny zbiornik na nieczystości, studnia), koszt ogrodzenia i urządzenia terenu wokół budynku, dokumentacji projektowej oraz opłaty urzędowe ponoszone zarówno w fazie starania się o pozwolenie na budowę, Jak i oddawania kolejnych przyłączy i samego budynku do użytku.

budowa

Oszacowania kosztu budowy w oparciu o przewidywaną powierzchnię domu i bardzo ogólne założenia (na przykład technologia tradycyjna lub szkielet drewniany, dom podpiwniczony lub nie, poddasze użytkowe lub nie) dokonać można praktycznie wyłącznie na podstawie wskaźnika kosztu budowy metra powierzchni użytkowej. Wskaźniki takie publikowane są raz na kwartał przez wydawnictwa takie jak BISTYP-CONSULTING (Zbiór jednostkowych wskaźników cenowych z zakresu budownictwa ogólnego, mieszkaniowego oraz przemysłowego) czy „Promocja sp. z o.o.” (dane z systemu SEKOCENBUD, w którym można także znaleźć wskaźniki dla poszczególnych regionów kraju). Warto jednak skonfrontować te wskaźniki z informacjami uzyskanym od kilku lokalnych wykonawców. Trzeba Jednak pamiętać, aby informacje zawsze byty porównywalne, czyli dotyczyły powierzchni użytkowej (albo netto – w zależności od wskaźnika), określonego zakresu robót i standardu wykończenia.

Dokonanie wyboru lub przynajmniej świadome uczestniczenie w wyborze technologii, w jakiej ma być budowany dom, jest jednym z ważniejszych praw i obowiązków inwestora. Technologia wiąże się bowiem z kosztami robocizny i materiałów potrzebnych do budowy oraz sprzętu i kwalifikacji, jakie musi posiadać wykonawca. Oznacza często także decyzję co do czasu trwania budowy. Może mieć również wpływ na kształtowanie przyszłej wartości budynku. Z drugiej strony wiele projektów gotowych zaprojektowano tylko w jednej wersji technologicznej. Inwestor, któremu odpowiada projekt, ale wolałby zastosować inną technologię, musi się liczyć z koniecznością dopłaty za zaadaptowanie istniejącej dokumentacji. Oczywiście, wysokość takiej dopłaty zależy od tego, jak duże zmiany w stosunku do pierwotnej dokumentacji są konieczne. W skrajnym wypadku. czyli na przykład zamianie z technologii tradycyjnej na lekki szkielet drewniany, oznacza to opracowanie całej dokumentacji na nowo.

Technologie „suche”, w których podstawowym budulcem Jest drewno, pozwalają na wybudowanie domu w kilka miesięcy. Budowanie tradycyjne – „na mokro” – wymaga więcej czasu, głównie ze względu na konieczność wysuszenia domu z wilgoci wprowadzonej do budynku podczas murowania, wykonywania elementów betonowych i tynkowania.

Z czego budować

Do technologii tradycyjnych można zaliczyć te, w których zakłada się murowanie ścian z elementów drobnowymiarowych (cegła ceramiczna lub wapienno-piaskowa, bloczki z betonu komórkowego, pustaki ceramiczne lub betonowe).

W ramach udoskonalania technologii tradycyjnej buduje się coraz częściej ściany wykonywane także z elementów drobnowymiarowych. ale z innych materiałów (pustaki trocinobetonowe, keramzytobetonowe z wkładką termiczną, gipsowe) lub łączonych inaczej niż tradycyjną zaprawą (bloczki z betonu komórkowego lub pustaki ceramiczne układane na klej).

Rzadziej stosowana w budownictwie jednorodzinnym jest technologia szalunków traconych, na przykład ze ścianami i stropami z elementów styropianowych lub trocinobetonowych wypełnianych betonem.

Spośród technologii suchych najpopularniejsze w ostatnich latach stało się budowanie w lekkim szkielecie drewnianym. Podobne w podstawowych zasadach jest budowanie z lekkiego szkieletu stalowego (z ocynkowanych profili cienkościennych).

Inne technologie drewniane to; lekkie prefabrykaty drewniane (panele i płyty), ściany z bali, tradycyjny szkielet drewniany o zmiennych przekrojach elementów konstrukcji (tak powszechnie budowano w Polsce domy na wsi jeszcze sto lat temu), szkielet z okrąglaków wypełniony bloczkami z gliny.

Osobną grupę stanowią technologie rzadko spotykane w projektach gotowych, których wybór powinien w zasadzie oznaczać decyzję zarówno projektanta dokonującego adaptacji. Jak i jednocześnie wykonawcy ze względu na specyfikę wykonywania. Zaliczyć tu można budowanie z dyli z PCW wypełnianych betonem oraz budownictwo z gliny lub ziemi.

Potocznie pojęcie technologii odnosi się w zasadzie do sposobu wybudowania ścian nośnych, ale powinno obejmować także sposób wykonania stropów. W wypadku szkieletu drewnianego stropy i ściany działowe także są stawiane z elementów drewnianych. W technologiach murowanych stropy mogą być gęstożebrowe z pustaków wypełniających i belek prefabrykowanych (lub robionych na placu budowy) oraz betonu układanego na budowie lub żelbetowe robione na placu budowy. W domach Jednorodzinnych rzadziej stosuje się stropy płytowe (filigran, płyta kanałowa), do przeszłości odchodzą także te na belkach stalowych. Możliwe jest także, i racjonalne ze względu na koszty, zwłaszcza na kondygnacjach pod poddaszem nieużytkowym, połączenie murowanych ścian ze stropami, w których elementy nośne stanowią belki lub dźwigary drewniane. Takie rozwiązanie ma jednak istotny wpływ na wytrzymałość stropu i zastosowanie go nad parterem w domach z poddaszem użytkowym praktycznie bardzo utrudnia wykonanie ciężkich, murowanych ścianek działowych. Ponadto stropy z elementów drewnianych lepiej przenoszą dźwięki, inaczej mówiąc – gorzej izolują akustycznie.

Ściany działowe mogą być zrobione jako murowane z cegły (najczęściej ze względu na koszty i ciężar stosuje się w tym celu cegłę dziurawkę). Można je także murować ze specjalnych pustaków ceramicznych do ścian działowych, z cienkich bloczków gazobetonowych, z bloczków gipsowych lub dyli gipsowych. Ostatnio coraz bardziej popularne jest wykonywanie ścian działowych metodą suchą i lekką, jako ścian z płyt gipsowo-kartonowych na szkielecie z cienkościennych, ocynkowanych profili stalowych z blachy giętej na zimno, zaletą takich ścianek jest szybki montaż (a w razie potrzeby demontaż), możliwość postawienia praktycznie w każdym miejscu na stropie o normalnej wytrzymałości, łatwość wykończenia, brak prac mokrych. Łatwo prowadzi się we wnętrzu takiej ściany kable elektryczne i inne instalacje. Wadą Jest akustyczność, którą można zmniejszyć, układając wewnątrz ścianki wełnę mineralną jako izolację. Inna niedogodność to niska wytrzymałość na uderzenia i obciążenia (np. powieszenie ciężkich mebli wymaga wzmocnień, dla lżejszych wymyślono specjalne zawiesia). Wciąż dość wysoka Jest także cena ścian gipsowo-kartonowych, nawet przy uwzględnieniu konieczności wzmacniania stropu pod ściankę murowaną.

W pomieszczeniach narażonych na wilgoć cena jest jeszcze wyższa, gdyż należy tam zastosować płyty o zwiększonej odporności na zawilgocenie. Płyty gipsowo-kartonowe są Jednak chyba najpraktyczniejsze przy wykończeniu pochyłych wewnętrznych połaci pomieszczeń na poddaszach, a z pewnością są tańsze od drewnianej boazerii. Warto dodać, że gips jest bardzo zdrowym materiałem działającym Jak regulator wilgotności w pomieszczeniu.

Kolejnym elementem wymagającym świadomej decyzji inwestora jest materiał na pokrycie dachu. Tak jak w wypadku innych elementów wygląd, elementy praktyczne i cena tworzą niezłą łamigłówkę. Wiele osób marzy o dachach krytych dachówką. Każdy projektant wskaże na to, że dachówka wymaga większych spadków i mocnej konstrukcji dachu. Jeśli takiego rozwiązania nie przewidziano w projekcie gotowym, mogą okazać się konieczne odpowiednie obliczenia i zmiany przekrojów elementów drewnianych. Za to pod dachówką zamiast pełnego deskowania można zastosować dużo tańszą folię wstępnego krycia na tatach. Dachówka bitumiczna Jest tańsza niż dachówka ceramiczna i doskonale spisuje się na dachach o niewielkich spadkach, wymaga jednak szczelnego deskowania lub jeszcze droższego podłoża ze sklejki lub płyt wodoodpornych. Kompromisem jest zastosowanie pokrycia z blachy dachówkopodobnej lub trapezowej powlekanej wieloma warstwami antykorozyjnymi. Zaletą takiego rozwiązania Jest trwałość bliska dachówce, uniknięcie wykonywania pełnego deskowania, możliwość zastosowania na dachach o średnich spadkach, mniejszy niż w wypadku dachówki ciężar.

Wadą – praca pokrycia, czyli kurczenie się i rozszerzanie, powodująca efekty akustyczne i konieczność pogodzenia się z efektem bębnienia kropli deszczu w dach, jeśli blacha Jest górną warstwą stropodachu. Najtańszym, ale i najmniej trwałym rozwiązaniem jest pokrycie dachu zwykłą blachą ocynkowaną lub papą. Wybierając takie rozwiązanie, musimy zdawać sobie sprawę z jego tymczasowości, co nie oznacza jednak trwałości dwuletniej, lecz w zależności od agresywności atmosfery od kilku do kilkunastu lat. Takie rozwiązanie może być więc bardzo praktyczne, Jeśli planuje się budowę „domu rosnącego” – budowanego etapami. Budowa domów kraków

Rozwiązania instalacji

Jednym z atutów większości projektów gotowych są starannie opracowane projekty branżowe, czyli szczegółowe rozwiązania konstrukcyjne i projekty instalacji wewnętrznych. Podobnie jak w wypadku technologii także rozwiązanie instalacji wewnętrznych i zewnętrznych Jest istotnym ograniczeniem swobody projektanta domu taniego w budowie. Najpoważniejszym wyborem jest sposób ogrzewania domu. Stosunkowo najprostsza zarówno w projektowaniu, jak i wykonaniu jest instalacja elektryczna.

Zastosowanie oleju jako paliwa wymaga zaprojektowania miejsca na zbiornik. Na wybór rodzaju paliwa istotny wpływ ma to, czy w bezpośrednim sąsiedztwie działki jest sieć gazowa. Jako alternatywę dla ogrzewania gazowego można traktować: ogrzewanie energią elektryczną, kocioł na olej opałowy, kocioł na węgiel, ewentualnie inne paliwa stałe. Teoretycznie można także nabyć działkę w takim miejscu, gdzie istnieje możliwość podłączenia do istniejącej sieci cieplnej lub źródeł geotermalnych.

Warto zastanowić się nad tym, czy w wypadku bardzo silnych mrozów jako dodatkowe źródło mógłby służyć kominek. Nowoczesny i prawidłowo wykonany w zależności od wielkości jest w stanie sam ogrzać pomieszczenia o powierzchni kilkudziesięciu metrów! Uwzględnienie kominka albo krótkotrwałego dogrzewania prądem elektrycznym pozwoli na takie dobranie pieca centralnego ogrzewania, aby przy przeciętnych mrozach pracował pełną mocą, czyli – w sumie – bardziej oszczędnie. Kominek może się także bardzo przydać w wypadku wyłączeń prądu czy innej sytuacji awaryjnej.

Kolejnym elementem jest kanalizacja. Generalnie na obszarach skanalizowanych przyłączenie wewnętrznej instalacji kanalizacji sanitarnej do sieci miejskiej będzie bezwzględnie wymaganym warunkiem. Na terenach miast, gdzie jeszcze nie ma takiej możliwości, zapewne konieczne będzie przygotowanie szczelnego zbiornika na nieczystości, potocznie zwanego szambem. przy czym – często – trzeba go będzie tak usytuować i wykonać, aby bez problemu w przyszłości dotyczyć się do sieci miejskiej. Na terenach pozamiejskich położonych z dala od projektowanych sieci kanalizacyjnych alternatywą dla szamba może być lokalna oczyszczalnia ścieków i ich rozsączkowanie.

Dom energooszczędny

Na temat budowy energooszczędnych domów pisze się ostatnio bardzo wiele, ale dla większości osób taki budynek to dom dobrze ocieplony, bo taki potrzebuje mało energii do ogrzania. Jednak ten sam efekt, czyli zminimalizowanie ilości ciepła koniecznego do ogrzania domu, zależy nie tylko od grubości warstwy izolacji termicznej w ścianie. Zastanówmy się, po co potrzebna jest w domu energia. Współcześnie przeciętna rodzina w naszych warunkach klimatycznych najwięcej energii zużywa do ogrzewania powietrza i wody użytkowej (czyli do mycia i kąpieli), zasilania urządzeń domowych i oświetlenia.

Oszczędność energii można uzyskać poprzez: mniejsze straty ciepła, mniejsze zużycie energii (oszczędne urządzenia i zachowania użytkowników), efektywniejsze wykorzystanie paliw oraz wykorzystanie naturalnych, „darmowych” źródeł energii. Na to, którędy dom traci ciepło, mają wpływ takie czynniki widoczne w projekcie jak:

• bryła budynku (jej zwartość) – domy piętrowe są rozwiązaniem korzystniejszym, gdyż mniejsza jest powierzchnia ścian zewnętrznych;
• usytuowanie i wielkość otworów, zwłaszcza okien (większe płaszczyzny okien od południa, mniejsze od północy);
• osłona lub brak osłon przed wiatrem, zwłaszcza przy dużych przeszkleniach i drzwiach wejściowych;
• usytuowanie pomieszczeń o niższej temperaturze wnętrz przy ścianach zewnętrznych, narażonych na silny wiatr;
• układ wnętrz – układ jednoprzestrzenny Jest trudniejszy do ogrzania niż wnętrze podzielone na pomieszczenia.

 

Oszczędności energii mogą służyć także szczegółowe rozwiązania:

• zastosowanie takich przegród zewnętrznych (ściany, strop, dach, również podłoga z odpowiednich materiałów i odpowiedniej grubości) i takie rozwiązanie szczegółów (unikanie tzw. mostków termicznych), aby straty ciepła były jak najmniejsze;
• rodzaj okien i oszklenia (przy dużych przeszkleniach powinno się pamiętać zarówno o dodatkowej izolacji okien zimą, jak i ochronie przed słońcem latem);
• dodatkowe osłony okien, np. rolety;
• dobrze zaprojektowana i wykonana instalacja grzewcza umożliwiająca łatwe oszczędzanie energii;
• uzupełniające źródło ciepła (na zimę stulecia);
• oszczędne urządzenia do podgrzewania wody do mycia;
• kratki wentylacyjne z żaluzjami.

 

Nie wszyscy zdają sobie sprawę, że instalacja grzewcza – także w domu jednorodzinnym – powinna być ściśle dostosowana do budynku i wykonana według projektu. To zapewni duże oszczędności zarówno w fazie jej wykonywania, jak i – przede wszystkim – podczas eksploatacji budynku, Elementem składowym takiego opracowania jest analiza izolacji termicznej poszczególnych elementów budynku, a wynikiem m.in. dobranie optymalnego modelu kotła. Ale, jak zawsze dodają w takiej sytuacji specjaliści, wielki wpływ na ostateczną wysokość rachunków ma świadomość użytkowników – systematyczne oszczędzanie energii przez wszystkich domowników.

 

Bezpieczny dom

Dom musi być także bezpieczny. Problemy związane z bezpieczeństwem można podzielić na:

• bezpieczeństwo użytkowników, związane z korzystaniem z budynku (balustrady, schody, tarasy);
• ochronę przed pożarem lub wyładowaniami atmosferycznymi (piorunami);
• ochronę przed włamaniami i napadami, zwłaszcza w rejonie większych miast.

 

Teoretycznie prawo budowlane narzuca projektantom takie wymagania, które powinny uchronić mieszkańców przed wypadkami: schody powinny mieć odpowiednie wymiary, drzwi odpowiednią wysokość, podłogi nie mieć uskoków itp. W wypadku domów jednorodzinnych prawo pozostawia architektom i użytkownikom dość dużą swobodę. Przykładem tego może być forma i wysokość balustrad schodów i balkonów.

Odpowiednie rozporządzenie określa jedynie, że powinny one mieć co najmniej 90 cm wysokości, nie precyzując innych wymagań. Tymczasem w wielu publikowanych projektach pojawia się tzw. rzymska balustrada, przez którą raczkujące dziecko może wypaść z balkonu na pierwszym piętrze! – prawo budowlane pozwala na projektowanie takich balustrad w budynkach jednorodzinnych. Jedynie w domach wielorodzinnych muszą one być zaprojektowane tak, aby uniemożliwiać wypadnięcie lub wspinanie się dzieci pozostawionych bez opieki.

W wypadku ochrony domu przed pożarem i piorunami rola architekta jest ograniczona do doboru materiałów odpowiednio odpornych na ogień i ewentualnego zaprojektowania instalacji odgromowej. Dla domów jednorodzinnych takiej konieczności, wynikającej z prawa budowlanego, nie ma. Oznacza to, że dopuszcza się w nich stosowanie większej ilości materiałów budowlanych nieodpornych na ogień niż np. w budynkach wielorodzinnych czy użyteczności publicznej. Uzasadnione jest to przede wszystkim łatwością ewakuacji w razie pożaru. Jeśli użytkownik nie zamknie sobie licznych dróg ucieczki trudnymi do sforsowania kratami, a ogień nie odetnie mu drogi poprzez drzwi wejściowe, opuszczenie domu w czasie pożaru nie powinno być trudne. Częstszą przyczyną śmiertelnych wypadków w domach jest nie tyle otwarty ogień, ile zatrucie spalinami lub gazami powstającymi w rezultacie powolnego spalania tlących się wykładzin podłogowych czy mebli. Poza lekkomyślnością użytkowników (zasypianie z papierosem) nierzadką przyczyną pożarów są uszkodzenia instalacji elektrycznej.

Z bezpiecznym domem kojarzy się jednak przede wszystkim dom odporny na włamania, kradzieże oraz napady. Marzenia o domu otwartym na cztery strony świata, z przeszklonymi ścianami, wieloma wejściami do domu mogą ulec znacznej zmianie pod wpływem lektury kroniki kryminalnej w lokalnej gazecie. Jakim zasadom powinien odpowiadać dom bezpieczny?

Należy unikać zbyt dużej liczby wejść do domu, zapewnić dogodną kontrolę wzrokową wejścia na działkę i głównego wejścia do domu, przewidzieć odcięcie garażu od pozostałej części domu drzwiami antywłamaniowymi oraz ochronę okien kratami lub szybami antywłamaniowymi, a najlepiej – w rejonie dużych miast – system alarmowy z połączeniem z ochroną oraz sygnalizacją zewnętrzną. Istotne Jest także oświetlenie terenu wokół domu.