Wykopy i fundamenty

Decyzję o sposobie fundamentowania podejmuje kon­struktor na podstawie dokumentacji geotechnicznej, w której opisane są warunki wodno-gruntowe panujące na działce. Wymiary fundamentów projektuje się w zależ­ności od wielkości obciążeń, jakie muszą przenieść, oraz rodzaju i stanu gruntu, w jakim będą wykonywane. W gruntach piaszczystych określa się ich zagęszczenie, a w gruntach spoistych – plastyczność. Fundamenty mu­szą być tak dobrane, aby w sposób bezpieczny (bez nad­miernych osiadań) przenosiły obciążenie na grunt.

Ławy i stopy

Jeśli na działce występują grunty o dobrej nośności, czyli takie, które obciążone budynkiem nie będą osiadać, domy jednorodzinne najczęściej posadawia się na ławach fundamentowych. Na nich opiera się ściany fundamento­we lub ściany piwnic. Ławy pod domy jednorodzinne naj­częściej są betonowe i mają 50-40 cm wysokości oraz 40- -80 cm szerokości. Jeśli w budynku część obciążeń jest przekazywana na grunt nie przez ściany, lecz przez słupy, to wtedy pod nimi wykonuje się stopy fundamentowe. Jeżeli grunt jest słaby, a obciążenia fundamentu mają być znaczne, należy zrobić bardzo szeroką ławę żelbetową. Wtedy w jej dolnej części układa się zbrojenie poprzeczne (czasami wystarczy zwiększyć jej wysokość). Zbrojenie poprzeczne (a nie podłużne) decyduje o tym, czy ława jest żelbetowa, czy nie. W domach jednorodzinnych zwykle jednak nie ma potrzeby stosowania ław żelbetowych.

Płyta fundamentowa

To jeszcze inny rodzaj fundamentu. Rozkłada ona cię­żar budynku na całą powierzchnię zabudowy. Dzięki te­mu na każdy centymetr obciążonego gruntu przypada znacznie mniejszy nacisk. Dla przykładu: płyta fundamen­towa pod budynkiem o wymiarach 12 x 10 m będzie miała 120 m² powierzchni, a ławy fundamentowe pod ten sam budynek będą miały powierzchnię około 40 m2. Podłoże pod płytą będzie więc obciążone trzy ra­zy mniej niż pod ławami fundamentowymi. Dlatego po­sadowienie na płycie fundamentowej stosuje się wtedy, gdy w podłożu występują grunty o małej nośności, na przykład mady (gliny pochodzenia rzecznego) oraz gdy w podłożu występują niejednorodne warunki gruntowe: pod częścią budynku występują grunty moc­niejsze, pod częścią – słabsze. Taki typ podłoża powodu­je nierównomierne osiadanie budynków. Żelbetowa płyta będąca sztywną konstrukcją może uchronić dom przed uszkodzeniem.

Na płycie fundamentowej posadawia się zarówno bu­dynki podpiwniczone, jak i niepodpiwniczone.

Dom niepodpiwniczony

Stopy i ławy fundamentowe powinny sięgać poniżej strefy przemarzania, która w zależności od rejonu kraju sięga 0,8-1,4 m poniżej poziomu terenu. Geotechnik musi oznaczyć uziarnienie gruntu i określić, czy grunty na działce są gruntami wysadzinowymi, czy nie.

W gruntach niewysadzinowych (większość piasków), czyli takich, które zamarzając, nie zwiększają swo­jej objętości, fundamenty można posadowić w strefie przemarzania, ale nawet wtedy głębokość posadowienia nie powinna być mniejsza niż 0,5 m. Wykopy w domach bez piwnic robi się na ogół nie pod cały dom, ale tylko pod ławy fundamentowe. Zwykle są płytkie, dlatego nie trzeba ich specjalnie zabezpieczać, nawet jeśli ich skarpy są pionowe. Z terenu budowy należy usunąć humus (ziemię roślinną), który przyda się po zakoń- czeniu budowy do urządzania przydomowego ogrodu.

jeżeli dom będzie posadowiony w gruntach spoistych gliny, iły), ławy można betonować bezpośrednio w gruncie. Wtedy robi się wykop dokładanie o wymiarach ławy i układa w nim zbrojenie, a następnie mieszankę betonową. Jeśli po zrobieniu wykopu spadnie deszcz i na jego dnie będzie stała woda, można ją wybrać (na przykład pompą), ale i tak dno wykopu nie będzie już twarde. Dlatego cc usunięciu wody należy tam wsypać suchą, nienozrobioną z wodą mieszankę betonową. Na dnie wykopu powsta­nie w ten sposób betonowa warstwa, na której będzie można ułożyć zbrojenie, a następnie betonować ławę.

Ma naszych budowach często w podobny sposób robi się wykopy w gruntach niespoistych (piaskach, żwi­rach). Nie jest to dobre rozwiązanie, gdyż podczas układa­na betonu część zaczynu cementowego wnika w piasek, a to powoduje osłabienie betonu. Nie wystarczy też ułożenie na dnie wykopu warstwy 5-10 cm chudego betonu (w którym jest mniej cementu niż w zwykłym), gdyż zabezpiecza się tylko dno wykopu, a zaczyn i tak ucieka bokami.

Wyjściem z sytuacji jest zrobienie wykopu 5-10 cm szer­szego, niż ustalono w projekcie. Beton będzie co prawda słabszy, bo część zaprawy ucieknie, ale szersza ława prze­niesie przewidywane obciążenia. Stosując to rozwiązanie, zużyje się więcej mieszanki betonowej.

Najlepsze i niezbyt kosztowne jest ułożenie w wykopie folii hydroizolacyjnej, która nie tylko zabezpieczy mieszan­kę betonową przed wypływaniem z niej zaczynu cemen­towego, ale też ułatwi wiązanie betonu. Folię można bo­wiem wywinąć i przykryć nią ławę, chroniąc w ten sposób beton przed zbyt szybkim wysychaniem.

 

 

Przemarzanie gruntów

Podział Polski na strefy – zależnie od głębokości przemarzania gruntu.

Minimalna głębokość posadowienia fundamentów zależy od głębokości przemarzania gruntu, a więc od strefy klimatycznej, w której budujemy dom. W Polsce wyodrębniono cztery takie strefy

 

Ławy i stopy fundamentowe można też betonować w deskowaniu ustawionym na dnie wykopu. W gruntach niespoistych warto wtedy ułożyć warstwę chudego beto­nu, a dopiero potem ustawić deskowanie i wykonać ławę. Sposób ten zapewnia największą precyzję robót jest jed­nak pracochłonny i kosztuje więcej niż betonowanie bez­pośrednio w gruncie. Sytuacja komplikuje się, gdy w pod­łożu zalegają grunty, na których nie można opierać funda­mentów. Do takich nienośnych gruntów należą wszyst­kie grunty organiczne (torfy, namuły), luźno usypane grunty nasypowe i plastyczne grunty spoiste.

Jeśli grubość warstwy gruntu nienośnego pod planowa­nym domem jest niewielka, można wymienić grunt. Nie- nośny grunt wybiera się i wywozi, a na jego miejscu ukła­da się piasek warstwami po 20-50 cm, każdą dokładnie za­gęszczając. Można zastosować piasek wymieszany z ce­mentem (piasek stabilizowany cementem).

Gdy grunty nienośne sięgają około 2 m poniżej poziomu terenu, można jeszcze stosować tradycyjne fundamenty (ławy i stopy), zwiększając jedynie głębokość ich posado­wienia tak, aby sięgały gruntów nośnych. Kiedy grubość warstwy gruntów nienośnych jest więk­sza i wynosi na przykład 5 m, budynek można oprzeć na stopach fundamentowych wykonanych na warstwie gruntów nośnych. Na stopach robi się słupy, a na nich opiera belki podwalinowe. Dopiero na nich opiera się ścia­ny i samonośną konstrukcję podłogi parteru (nie jest wte­dy oparta na gruncie, tak jak w większości niepodpiwniczo- nych domów jednorodzinnych, tylko stanowi samodzielną konstrukcję, taką jak stropy kolejnych kondygnacji).

ławy

Nadal spotykanym rozwiązaniem jest posadowienie do­mu na studniach z kręgów opuszczonych do nośnych warstw gruntu. Ten typ posadowienia wykonuje się meto­dą studniarską, wybierając grunt spod dolnego kręgu i do­stawiając od góry następne. Podkopywane kręgi opusz­czają się stopniowo niżej, aż dochodzą do poziomu grun­tów nośnych. Wzdłuż projektowanych ścian robi się ciąg kręgów, które stanowią oparcie dla belek podwalinowych.

Jeżeli warstwy gruntów nośnych zalegają bardzo głębo­ko, fundamenty trzeba posadawiać na palach żelbeto­wych sięgających do nośnych warstw gruntu. Rozwiązanie to jest jednak bardzo drogie.

 

■ Uwaga! Jeśli warstwy gruntów nośnych znaj­dują się dużo poniżej poziomu terenu, fundamen­ty należy posadowić bardzo głęboko. Warto wte­dy sprawdzić, jaki jest poziom wody gruntowej, i jeśli jest niski, zastanowić się, czy nie podpiwni­czyć domu. Wobec kosztów związanych z wykonaniem głębokiego wykopu budowa na­wet nieplanowanych piwnic to niewielki wydatek.

Dom podpiwniczony

W domu podpiwniczonym wykop robi się pod całą po­wierzchnią zabudowy. Ze względu na bezpieczeństwo należy pamiętać o odpowiednim wyprofilowaniu skarp. W domu podpiwniczonym posadowionym na ławach i stu­pach można:

• pod całym domem zrobić wykop do poziomu posadzki piwnicy, a następnie w jego dnie wykonać mniejsze wy­kopy pod ławy i stopy fundamentowe.
• zrobić cały wykop do głębokości posadowienia i na jego dnie ustawić deskowanie, w którym będą wykonane ła­wy i stopy. Przestrzeń pomiędzy ławami wypełnia się potem piaskiem i zagęszcza go. Postępuje się tak, gdy wokół domu ma być ułożony drenaż. Wtedy ściana wy­kopu musi być odsunięta o około 0,5 m od boku ławy fundamentowej.

W dzienniku budowy kierownik budowy musi wpisać przejęcie placu budowy i termin rozpoczęcia prac oraz potwierdzić następujące czynności:
 wytyczenie osi budynku (najlepiej, by zrobił to geodeta)
 wykonanie deskowań i ułożenie zbrojenia
 ułożenie izolacji poziomych i pionowych
 wykonanie ścian fundamentowych
 pozostawienie przepustów na instalacje
 zasypanie wykopów
 wykonanie warstw podłogi na gruncie

Jaki ma być dom?

Początki myślenia o domu, powody, dla których ktoś decyduje się na budowanie domu, mogą być bardzo różne: dla jednych impulsem stać się mogą uciążliwości mieszkania w bloku, dla innych – niemożność uzyskania mieszkania w jakikolwiek inny sposób, niektórzy widzą w budowie domu szansę na rozwiązanie problemu oddzielenia wszystkich, wzajemnie przeszkadzających sobie członków rodziny, inni – przeciwnie – marzą o miejscu integrującym pokolenia, chcą stworzyć prawdziwe gniazdo rodzinne dla dzieci, wnuków lub dziadków. przyjaciół i zwierząt.

Na problem pieniędzy można spojrzeć na dwa sposoby – albo najpierw oszacować dostępne fundusze, a potem określić wielkość i standard domu, na który będzie stać inwestora i jego rodzinę (metoda zalecana zwłaszcza przy ograniczonych środkach), albo wcześniej zdefiniować potrzeby i życzenia, na tej podstawie określić wielkość domu i wstępnie oszacować jego koszt, sprawdzając następnie, czy mieści się on w granicach posiadanych i przeznaczanych na budowę funduszy.

Przy szacowaniu kosztów trzeba sobie zdawać sprawę z tego, że koszt budowy samego domu to największa, ale nie jedyna część czekających inwestora wydatków. Oprócz tego uwzględnić należy koszt zakupu dziatki, przyłączy instalacji komunalnych lub lokalne rozwiązanie problemu ścieków czy zasilania w wodę (szczelny zbiornik na nieczystości, studnia), koszt ogrodzenia i urządzenia terenu wokół budynku, dokumentacji projektowej oraz opłaty urzędowe ponoszone zarówno w fazie starania się o pozwolenie na budowę, Jak i oddawania kolejnych przyłączy i samego budynku do użytku.

budowa

Oszacowania kosztu budowy w oparciu o przewidywaną powierzchnię domu i bardzo ogólne założenia (na przykład technologia tradycyjna lub szkielet drewniany, dom podpiwniczony lub nie, poddasze użytkowe lub nie) dokonać można praktycznie wyłącznie na podstawie wskaźnika kosztu budowy metra powierzchni użytkowej. Wskaźniki takie publikowane są raz na kwartał przez wydawnictwa takie jak BISTYP-CONSULTING (Zbiór jednostkowych wskaźników cenowych z zakresu budownictwa ogólnego, mieszkaniowego oraz przemysłowego) czy „Promocja sp. z o.o.” (dane z systemu SEKOCENBUD, w którym można także znaleźć wskaźniki dla poszczególnych regionów kraju). Warto jednak skonfrontować te wskaźniki z informacjami uzyskanym od kilku lokalnych wykonawców. Trzeba Jednak pamiętać, aby informacje zawsze byty porównywalne, czyli dotyczyły powierzchni użytkowej (albo netto – w zależności od wskaźnika), określonego zakresu robót i standardu wykończenia.

Dokonanie wyboru lub przynajmniej świadome uczestniczenie w wyborze technologii, w jakiej ma być budowany dom, jest jednym z ważniejszych praw i obowiązków inwestora. Technologia wiąże się bowiem z kosztami robocizny i materiałów potrzebnych do budowy oraz sprzętu i kwalifikacji, jakie musi posiadać wykonawca. Oznacza często także decyzję co do czasu trwania budowy. Może mieć również wpływ na kształtowanie przyszłej wartości budynku. Z drugiej strony wiele projektów gotowych zaprojektowano tylko w jednej wersji technologicznej. Inwestor, któremu odpowiada projekt, ale wolałby zastosować inną technologię, musi się liczyć z koniecznością dopłaty za zaadaptowanie istniejącej dokumentacji. Oczywiście, wysokość takiej dopłaty zależy od tego, jak duże zmiany w stosunku do pierwotnej dokumentacji są konieczne. W skrajnym wypadku. czyli na przykład zamianie z technologii tradycyjnej na lekki szkielet drewniany, oznacza to opracowanie całej dokumentacji na nowo.

Technologie „suche”, w których podstawowym budulcem Jest drewno, pozwalają na wybudowanie domu w kilka miesięcy. Budowanie tradycyjne – „na mokro” – wymaga więcej czasu, głównie ze względu na konieczność wysuszenia domu z wilgoci wprowadzonej do budynku podczas murowania, wykonywania elementów betonowych i tynkowania.

Z czego budować

Do technologii tradycyjnych można zaliczyć te, w których zakłada się murowanie ścian z elementów drobnowymiarowych (cegła ceramiczna lub wapienno-piaskowa, bloczki z betonu komórkowego, pustaki ceramiczne lub betonowe).

W ramach udoskonalania technologii tradycyjnej buduje się coraz częściej ściany wykonywane także z elementów drobnowymiarowych. ale z innych materiałów (pustaki trocinobetonowe, keramzytobetonowe z wkładką termiczną, gipsowe) lub łączonych inaczej niż tradycyjną zaprawą (bloczki z betonu komórkowego lub pustaki ceramiczne układane na klej).

Rzadziej stosowana w budownictwie jednorodzinnym jest technologia szalunków traconych, na przykład ze ścianami i stropami z elementów styropianowych lub trocinobetonowych wypełnianych betonem.

Spośród technologii suchych najpopularniejsze w ostatnich latach stało się budowanie w lekkim szkielecie drewnianym. Podobne w podstawowych zasadach jest budowanie z lekkiego szkieletu stalowego (z ocynkowanych profili cienkościennych).

Inne technologie drewniane to; lekkie prefabrykaty drewniane (panele i płyty), ściany z bali, tradycyjny szkielet drewniany o zmiennych przekrojach elementów konstrukcji (tak powszechnie budowano w Polsce domy na wsi jeszcze sto lat temu), szkielet z okrąglaków wypełniony bloczkami z gliny.

Osobną grupę stanowią technologie rzadko spotykane w projektach gotowych, których wybór powinien w zasadzie oznaczać decyzję zarówno projektanta dokonującego adaptacji. Jak i jednocześnie wykonawcy ze względu na specyfikę wykonywania. Zaliczyć tu można budowanie z dyli z PCW wypełnianych betonem oraz budownictwo z gliny lub ziemi.

Potocznie pojęcie technologii odnosi się w zasadzie do sposobu wybudowania ścian nośnych, ale powinno obejmować także sposób wykonania stropów. W wypadku szkieletu drewnianego stropy i ściany działowe także są stawiane z elementów drewnianych. W technologiach murowanych stropy mogą być gęstożebrowe z pustaków wypełniających i belek prefabrykowanych (lub robionych na placu budowy) oraz betonu układanego na budowie lub żelbetowe robione na placu budowy. W domach Jednorodzinnych rzadziej stosuje się stropy płytowe (filigran, płyta kanałowa), do przeszłości odchodzą także te na belkach stalowych. Możliwe jest także, i racjonalne ze względu na koszty, zwłaszcza na kondygnacjach pod poddaszem nieużytkowym, połączenie murowanych ścian ze stropami, w których elementy nośne stanowią belki lub dźwigary drewniane. Takie rozwiązanie ma jednak istotny wpływ na wytrzymałość stropu i zastosowanie go nad parterem w domach z poddaszem użytkowym praktycznie bardzo utrudnia wykonanie ciężkich, murowanych ścianek działowych. Ponadto stropy z elementów drewnianych lepiej przenoszą dźwięki, inaczej mówiąc – gorzej izolują akustycznie.

Ściany działowe mogą być zrobione jako murowane z cegły (najczęściej ze względu na koszty i ciężar stosuje się w tym celu cegłę dziurawkę). Można je także murować ze specjalnych pustaków ceramicznych do ścian działowych, z cienkich bloczków gazobetonowych, z bloczków gipsowych lub dyli gipsowych. Ostatnio coraz bardziej popularne jest wykonywanie ścian działowych metodą suchą i lekką, jako ścian z płyt gipsowo-kartonowych na szkielecie z cienkościennych, ocynkowanych profili stalowych z blachy giętej na zimno, zaletą takich ścianek jest szybki montaż (a w razie potrzeby demontaż), możliwość postawienia praktycznie w każdym miejscu na stropie o normalnej wytrzymałości, łatwość wykończenia, brak prac mokrych. Łatwo prowadzi się we wnętrzu takiej ściany kable elektryczne i inne instalacje. Wadą Jest akustyczność, którą można zmniejszyć, układając wewnątrz ścianki wełnę mineralną jako izolację. Inna niedogodność to niska wytrzymałość na uderzenia i obciążenia (np. powieszenie ciężkich mebli wymaga wzmocnień, dla lżejszych wymyślono specjalne zawiesia). Wciąż dość wysoka Jest także cena ścian gipsowo-kartonowych, nawet przy uwzględnieniu konieczności wzmacniania stropu pod ściankę murowaną.

W pomieszczeniach narażonych na wilgoć cena jest jeszcze wyższa, gdyż należy tam zastosować płyty o zwiększonej odporności na zawilgocenie. Płyty gipsowo-kartonowe są Jednak chyba najpraktyczniejsze przy wykończeniu pochyłych wewnętrznych połaci pomieszczeń na poddaszach, a z pewnością są tańsze od drewnianej boazerii. Warto dodać, że gips jest bardzo zdrowym materiałem działającym Jak regulator wilgotności w pomieszczeniu.

Kolejnym elementem wymagającym świadomej decyzji inwestora jest materiał na pokrycie dachu. Tak jak w wypadku innych elementów wygląd, elementy praktyczne i cena tworzą niezłą łamigłówkę. Wiele osób marzy o dachach krytych dachówką. Każdy projektant wskaże na to, że dachówka wymaga większych spadków i mocnej konstrukcji dachu. Jeśli takiego rozwiązania nie przewidziano w projekcie gotowym, mogą okazać się konieczne odpowiednie obliczenia i zmiany przekrojów elementów drewnianych. Za to pod dachówką zamiast pełnego deskowania można zastosować dużo tańszą folię wstępnego krycia na tatach. Dachówka bitumiczna Jest tańsza niż dachówka ceramiczna i doskonale spisuje się na dachach o niewielkich spadkach, wymaga jednak szczelnego deskowania lub jeszcze droższego podłoża ze sklejki lub płyt wodoodpornych. Kompromisem jest zastosowanie pokrycia z blachy dachówkopodobnej lub trapezowej powlekanej wieloma warstwami antykorozyjnymi. Zaletą takiego rozwiązania Jest trwałość bliska dachówce, uniknięcie wykonywania pełnego deskowania, możliwość zastosowania na dachach o średnich spadkach, mniejszy niż w wypadku dachówki ciężar.

Wadą – praca pokrycia, czyli kurczenie się i rozszerzanie, powodująca efekty akustyczne i konieczność pogodzenia się z efektem bębnienia kropli deszczu w dach, jeśli blacha Jest górną warstwą stropodachu. Najtańszym, ale i najmniej trwałym rozwiązaniem jest pokrycie dachu zwykłą blachą ocynkowaną lub papą. Wybierając takie rozwiązanie, musimy zdawać sobie sprawę z jego tymczasowości, co nie oznacza jednak trwałości dwuletniej, lecz w zależności od agresywności atmosfery od kilku do kilkunastu lat. Takie rozwiązanie może być więc bardzo praktyczne, Jeśli planuje się budowę „domu rosnącego” – budowanego etapami. Budowa domów kraków

Rozwiązania instalacji

Jednym z atutów większości projektów gotowych są starannie opracowane projekty branżowe, czyli szczegółowe rozwiązania konstrukcyjne i projekty instalacji wewnętrznych. Podobnie jak w wypadku technologii także rozwiązanie instalacji wewnętrznych i zewnętrznych Jest istotnym ograniczeniem swobody projektanta domu taniego w budowie. Najpoważniejszym wyborem jest sposób ogrzewania domu. Stosunkowo najprostsza zarówno w projektowaniu, jak i wykonaniu jest instalacja elektryczna.

Zastosowanie oleju jako paliwa wymaga zaprojektowania miejsca na zbiornik. Na wybór rodzaju paliwa istotny wpływ ma to, czy w bezpośrednim sąsiedztwie działki jest sieć gazowa. Jako alternatywę dla ogrzewania gazowego można traktować: ogrzewanie energią elektryczną, kocioł na olej opałowy, kocioł na węgiel, ewentualnie inne paliwa stałe. Teoretycznie można także nabyć działkę w takim miejscu, gdzie istnieje możliwość podłączenia do istniejącej sieci cieplnej lub źródeł geotermalnych.

Warto zastanowić się nad tym, czy w wypadku bardzo silnych mrozów jako dodatkowe źródło mógłby służyć kominek. Nowoczesny i prawidłowo wykonany w zależności od wielkości jest w stanie sam ogrzać pomieszczenia o powierzchni kilkudziesięciu metrów! Uwzględnienie kominka albo krótkotrwałego dogrzewania prądem elektrycznym pozwoli na takie dobranie pieca centralnego ogrzewania, aby przy przeciętnych mrozach pracował pełną mocą, czyli – w sumie – bardziej oszczędnie. Kominek może się także bardzo przydać w wypadku wyłączeń prądu czy innej sytuacji awaryjnej.

Kolejnym elementem jest kanalizacja. Generalnie na obszarach skanalizowanych przyłączenie wewnętrznej instalacji kanalizacji sanitarnej do sieci miejskiej będzie bezwzględnie wymaganym warunkiem. Na terenach miast, gdzie jeszcze nie ma takiej możliwości, zapewne konieczne będzie przygotowanie szczelnego zbiornika na nieczystości, potocznie zwanego szambem. przy czym – często – trzeba go będzie tak usytuować i wykonać, aby bez problemu w przyszłości dotyczyć się do sieci miejskiej. Na terenach pozamiejskich położonych z dala od projektowanych sieci kanalizacyjnych alternatywą dla szamba może być lokalna oczyszczalnia ścieków i ich rozsączkowanie.

Dom energooszczędny

Na temat budowy energooszczędnych domów pisze się ostatnio bardzo wiele, ale dla większości osób taki budynek to dom dobrze ocieplony, bo taki potrzebuje mało energii do ogrzania. Jednak ten sam efekt, czyli zminimalizowanie ilości ciepła koniecznego do ogrzania domu, zależy nie tylko od grubości warstwy izolacji termicznej w ścianie. Zastanówmy się, po co potrzebna jest w domu energia. Współcześnie przeciętna rodzina w naszych warunkach klimatycznych najwięcej energii zużywa do ogrzewania powietrza i wody użytkowej (czyli do mycia i kąpieli), zasilania urządzeń domowych i oświetlenia.

Oszczędność energii można uzyskać poprzez: mniejsze straty ciepła, mniejsze zużycie energii (oszczędne urządzenia i zachowania użytkowników), efektywniejsze wykorzystanie paliw oraz wykorzystanie naturalnych, „darmowych” źródeł energii. Na to, którędy dom traci ciepło, mają wpływ takie czynniki widoczne w projekcie jak:

• bryła budynku (jej zwartość) – domy piętrowe są rozwiązaniem korzystniejszym, gdyż mniejsza jest powierzchnia ścian zewnętrznych;
• usytuowanie i wielkość otworów, zwłaszcza okien (większe płaszczyzny okien od południa, mniejsze od północy);
• osłona lub brak osłon przed wiatrem, zwłaszcza przy dużych przeszkleniach i drzwiach wejściowych;
• usytuowanie pomieszczeń o niższej temperaturze wnętrz przy ścianach zewnętrznych, narażonych na silny wiatr;
• układ wnętrz – układ jednoprzestrzenny Jest trudniejszy do ogrzania niż wnętrze podzielone na pomieszczenia.

 

Oszczędności energii mogą służyć także szczegółowe rozwiązania:

• zastosowanie takich przegród zewnętrznych (ściany, strop, dach, również podłoga z odpowiednich materiałów i odpowiedniej grubości) i takie rozwiązanie szczegółów (unikanie tzw. mostków termicznych), aby straty ciepła były jak najmniejsze;
• rodzaj okien i oszklenia (przy dużych przeszkleniach powinno się pamiętać zarówno o dodatkowej izolacji okien zimą, jak i ochronie przed słońcem latem);
• dodatkowe osłony okien, np. rolety;
• dobrze zaprojektowana i wykonana instalacja grzewcza umożliwiająca łatwe oszczędzanie energii;
• uzupełniające źródło ciepła (na zimę stulecia);
• oszczędne urządzenia do podgrzewania wody do mycia;
• kratki wentylacyjne z żaluzjami.

 

Nie wszyscy zdają sobie sprawę, że instalacja grzewcza – także w domu jednorodzinnym – powinna być ściśle dostosowana do budynku i wykonana według projektu. To zapewni duże oszczędności zarówno w fazie jej wykonywania, jak i – przede wszystkim – podczas eksploatacji budynku, Elementem składowym takiego opracowania jest analiza izolacji termicznej poszczególnych elementów budynku, a wynikiem m.in. dobranie optymalnego modelu kotła. Ale, jak zawsze dodają w takiej sytuacji specjaliści, wielki wpływ na ostateczną wysokość rachunków ma świadomość użytkowników – systematyczne oszczędzanie energii przez wszystkich domowników.

 

Bezpieczny dom

Dom musi być także bezpieczny. Problemy związane z bezpieczeństwem można podzielić na:

• bezpieczeństwo użytkowników, związane z korzystaniem z budynku (balustrady, schody, tarasy);
• ochronę przed pożarem lub wyładowaniami atmosferycznymi (piorunami);
• ochronę przed włamaniami i napadami, zwłaszcza w rejonie większych miast.

 

Teoretycznie prawo budowlane narzuca projektantom takie wymagania, które powinny uchronić mieszkańców przed wypadkami: schody powinny mieć odpowiednie wymiary, drzwi odpowiednią wysokość, podłogi nie mieć uskoków itp. W wypadku domów jednorodzinnych prawo pozostawia architektom i użytkownikom dość dużą swobodę. Przykładem tego może być forma i wysokość balustrad schodów i balkonów.

Odpowiednie rozporządzenie określa jedynie, że powinny one mieć co najmniej 90 cm wysokości, nie precyzując innych wymagań. Tymczasem w wielu publikowanych projektach pojawia się tzw. rzymska balustrada, przez którą raczkujące dziecko może wypaść z balkonu na pierwszym piętrze! – prawo budowlane pozwala na projektowanie takich balustrad w budynkach jednorodzinnych. Jedynie w domach wielorodzinnych muszą one być zaprojektowane tak, aby uniemożliwiać wypadnięcie lub wspinanie się dzieci pozostawionych bez opieki.

W wypadku ochrony domu przed pożarem i piorunami rola architekta jest ograniczona do doboru materiałów odpowiednio odpornych na ogień i ewentualnego zaprojektowania instalacji odgromowej. Dla domów jednorodzinnych takiej konieczności, wynikającej z prawa budowlanego, nie ma. Oznacza to, że dopuszcza się w nich stosowanie większej ilości materiałów budowlanych nieodpornych na ogień niż np. w budynkach wielorodzinnych czy użyteczności publicznej. Uzasadnione jest to przede wszystkim łatwością ewakuacji w razie pożaru. Jeśli użytkownik nie zamknie sobie licznych dróg ucieczki trudnymi do sforsowania kratami, a ogień nie odetnie mu drogi poprzez drzwi wejściowe, opuszczenie domu w czasie pożaru nie powinno być trudne. Częstszą przyczyną śmiertelnych wypadków w domach jest nie tyle otwarty ogień, ile zatrucie spalinami lub gazami powstającymi w rezultacie powolnego spalania tlących się wykładzin podłogowych czy mebli. Poza lekkomyślnością użytkowników (zasypianie z papierosem) nierzadką przyczyną pożarów są uszkodzenia instalacji elektrycznej.

Z bezpiecznym domem kojarzy się jednak przede wszystkim dom odporny na włamania, kradzieże oraz napady. Marzenia o domu otwartym na cztery strony świata, z przeszklonymi ścianami, wieloma wejściami do domu mogą ulec znacznej zmianie pod wpływem lektury kroniki kryminalnej w lokalnej gazecie. Jakim zasadom powinien odpowiadać dom bezpieczny?

Należy unikać zbyt dużej liczby wejść do domu, zapewnić dogodną kontrolę wzrokową wejścia na działkę i głównego wejścia do domu, przewidzieć odcięcie garażu od pozostałej części domu drzwiami antywłamaniowymi oraz ochronę okien kratami lub szybami antywłamaniowymi, a najlepiej – w rejonie dużych miast – system alarmowy z połączeniem z ochroną oraz sygnalizacją zewnętrzną. Istotne Jest także oświetlenie terenu wokół domu.